سیرجان یکی از شهرهای مهم استان کرمان و مرکز شهرستان سیرجان است که به‌دلیل موقعیت جغرافیایی، منابع معدنی غنی و صنایع بزرگ، جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد کشور دارد. این شهر در جنوب غربی استان کرمان واقع شده و به‌عنوان قطب صنعتی و معدنی ایران شناخته می‌شود.

آب‌وهوای سیرجان نسبتاً خشک و کوهستانی است و زمستان‌های سرد و تابستان‌های نسبتاً معتدلی دارد. این ویژگی آب‌وهوایی باعث شده محصولات کشاورزی خاصی مانند پسته، بادام و انگور در این منطقه کشت شود.

یکی از معروف‌ترین جاذبه‌های سیرجان، بادگیر چپقی است که با معماری منحصربه‌فرد خود در میان بادگیرهای ایران شهرت دارد. قلعه سنگ، کاروانسرای شهر قدیم و دریاچه نمک نیز از دیگر دیدنی‌های سیرجان هستند.

سیرجان همچنین به‌خاطر قرارگیری در مسیر ترانزیتی تهران–بندرعباس، از نظر حمل‌ونقل نیز اهمیت زیادی دارد. شرکت گل‌گهر، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین معادن سنگ‌آهن خاورمیانه، در این شهر واقع شده است.

ترکیب تاریخ، طبیعت، معدن و صنعت، سیرجان را به شهری خاص و چندوجهی تبدیل کرده که هم برای گردشگری و هم برای سرمایه‌گذاری جذاب است.

سیرجان، شهری در استان کرمان، به‌جز جاذبه‌های طبیعی و تاریخی‌اش، به‌خاطر سوغات متنوع و ارزشمندش نیز شناخته می‌شود. یکی از مهم‌ترین سوغات سیرجان، قالی و گلیم شیرکی‌پیچ است که شهرت جهانی دارد. گلیم شیرکی‌پیچ با نقش‌های اصیل و رنگ‌های طبیعی، توسط زنان هنرمند این منطقه بافته می‌شود و از نظر کیفیت و زیبایی در ایران و خارج از کشور بسیار پرطرفدار است.

پسته سیرجان نیز از محصولات مرغوب و سوغات مهم این شهر است که به‌خاطر طعم خوشمزه و کیفیت بالا، شهرت زیادی دارد. علاوه بر آن، کلمپه، نوعی شیرینی سنتی کرمانی، در سیرجان نیز تولید می‌شود و میان گردشگران محبوب است.

از دیگر سوغات سیرجان می‌توان به عرقیات گیاهی مانند گلاب و بیدمشک، خرما، حنا و صنایع دستی چوبی و فلزی اشاره کرد. همچنین محصولات کشاورزی مانند گردو، بادام و زعفران نیز در بازارهای محلی این شهر به فروش می‌رسند.

ترکیب هنر، طبیعت و طعم در سوغات سیرجان، این شهر را به یکی از مقاصد جذاب برای علاقه‌مندان به خرید سوغات اصیل ایرانی تبدیل کرده است. بازدید از بازارهای محلی سیرجان تجربه‌ای دلنشین و پربار خواهد بود.

غذاهای محلی سیرجان تنوع بالایی دارند و ترکیبی از طعم‌های سنتی، ساده و مقوی هستند که ریشه در فرهنگ کهن این منطقه دارند. یکی از معروف‌ترین غذاهای محلی سیرجان آبگوشت کشک است. این غذا از نخود، لوبیا، گوشت، کشک محلی و ادویه‌های مخصوص تهیه می‌شود و طعمی بسیار خوشمزه و متفاوت دارد.

آش بلغور نیز یکی دیگر از غذاهای محبوب سیرجانی است که معمولاً در روزهای سرد سال یا مناسبت‌های مذهبی پخته می‌شود. این آش از بلغور گندم، حبوبات، سبزی آش و گاهی گوشت تهیه می‌شود و غذایی مقوی و سیرکننده است.

قاتق بادمجان یا خورش بادمجان محلی نیز در بین غذاهای رایج این منطقه دیده می‌شود که با بادمجان، گوجه‌فرنگی، گوشت و ادویه‌های محلی پخته می‌شود و معمولاً با نان محلی یا برنج سرو می‌شود.

شولی، نوعی آش ساده و خوش‌طعم با ترکیب سبزی، آرد، دوغ و ادویه، از دیگر غذاهای سنتی مردم سیرجان است که در فصل‌های مختلف پخته می‌شود.

غذاهای محلی سیرجان نه‌تنها خوش‌طعم، بلکه سالم و مغذی هستند و نشان‌دهنده سبک زندگی ساده و اصیل مردم این منطقه‌اند. تجربه این غذاها برای هر گردشگر جذاب خواهد بود.

زبان مردم سیرجان به‌طور عمده فارسی است، اما با گویش و لهجه‌ی ویژه‌ای که از گویش‌های منطقه جنوب‌شرقی ایران تأثیر گرفته است. این گویش، که به آن «فارسی سیرجانی» گفته می‌شود، دارای واژگان، تلفظ و ساختارهایی خاص است که آن را از فارسی معیار متمایز می‌سازد. در این گویش، برخی واژه‌ها از فارسی باستان، زبان پهلوی و حتی گویش‌های محلی کرمانی و لری دیده می‌شود.

برخی از روستاهای اطراف سیرجان نیز دارای گویش‌های محلی متفاوتی هستند که ریشه در زبان‌های قدیمی‌تر ایرانی دارند. به‌عنوان مثال، در برخی مناطق نزدیک سیرجان، واژه‌هایی به کار می‌رود که در زبان فارسی رایج نیست اما در متون کهن دیده شده است. مردم سیرجان با وجود حفظ لهجه بومی خود، در مراودات رسمی و آموزشی از فارسی معیار استفاده می‌کنند.

همچنین به دلیل موقعیت جغرافیایی و مهاجرت‌پذیری شهر، برخی اقوام دیگر نیز در سیرجان ساکن شده‌اند، از جمله لرها، بلوچ‌ها و ترک‌ها که در برخی محله‌ها یا روستاها به زبان یا گویش خود صحبت می‌کنند.

در مجموع، زبان مردم سیرجان نمایانگر ترکیبی غنی از فرهنگ، تاریخ و تعامل اقوام مختلف است.

یخدان‌های دوقلوی سیرجان یکی از آثار تاریخی و منحصر‌به‌فرد این شهر در استان کرمان هستند که نشان‌دهنده خلاقیت و دانش معماری گذشتگان در استفاده از شرایط اقلیمی خشک و گرم منطقه برای ذخیره‌سازی یخ در فصول گرم سال است. این یخدان‌ها که قدمت آن‌ها به دوران صفویه و قاجاریه می‌رسد، از خشت، گل، سنگ و ملات ساروج ساخته شده‌اند و شامل دو سازه گنبدی شکل بزرگ در کنار یکدیگر هستند، به همین دلیل به آن‌ها «یخدان‌های دوقلو» گفته می‌شود.

عملکرد یخدان‌ها به این صورت بود که در زمستان با جمع‌آوری آب در حوضچه‌های کم‌عمق و انجماد آن در شب‌های سرد، یخ تولید می‌کردند و سپس این یخ‌ها را در فضای داخلی یخدان، که عایق و خنک بود، نگهداری می‌کردند تا در تابستان استفاده شود. دیواره‌های ضخیم و مخروطی‌شکل بنا باعث می‌شد دمای داخل ثابت و خنک باقی بماند.

یخدان‌های دوقلو نه‌تنها کاربردی بودند، بلکه از نظر معماری نیز بسیار زیبا و چشمگیر هستند. این بناها امروز به‌عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری و میراث فرهنگی سیرجان مورد توجه قرار دارند و نمادی از سازگاری انسان با طبیعت در گذشته محسوب می‌شوند.

بازار سیرجان یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین مراکز تجاری این شهر تاریخی در استان کرمان است که نقش حیاتی در زندگی اقتصادی و اجتماعی مردم منطقه ایفا می‌کند. این بازار با معماری سنتی ایرانی، دارای گذرگاه‌های پیچ‌درپیچ، سقف‌های گنبدی و حجره‌های کوچک و بزرگ است که حس و حال قدیم را به بازدیدکنندگان منتقل می‌کند. ساختار بازار طوری طراحی شده که در فصل‌های گرم سال، با عبور جریان هوا، فضای داخلی آن خنک می‌ماند و خرید را برای مردم راحت‌تر می‌کند.

در بازار سیرجان، کالاهای متنوعی از جمله انواع ادویه‌های محلی، پارچه‌های رنگی، صنایع دستی مثل گلیم و قالی، خشکبار، میوه‌های تازه و خشک شده، و محصولات کشاورزی منطقه عرضه می‌شود. این بازار محل تجمع تاجران و فروشندگان محلی و همچنین گردشگران است که به دنبال خرید سوغات و کالاهای با کیفیت می‌آیند.

علاوه بر کارکرد اقتصادی، بازار سیرجان مرکز مهمی برای تبادل فرهنگی و اجتماعی به شمار می‌آید. مردم در این فضا با یکدیگر دیدار می‌کنند، خبرها را رد و بدل می‌کنند و مناسبت‌های مختلف را جشن می‌گیرند. بازار سیرجان نمادی از هویت فرهنگی و تاریخی این شهر است که همچنان زنده و پویا باقی مانده است.

باغ سنگ یکی از جاذبه‌های منحصر به فرد و طبیعی در نزدیکی شهر سیرجان استان کرمان است که به دلیل ساختار خاص و شکل‌های سنگی طبیعی‌اش شهرت دارد. این باغ در واقع مجموعه‌ای از سنگ‌های بزرگ و کوچک است که بر اثر فرسایش طبیعی، به اشکال مختلف و جالبی درآمده‌اند و منظره‌ای بی‌نظیر و شگفت‌انگیز را خلق کرده‌اند. این پدیده طبیعی به عنوان یکی از نمونه‌های زیبا و کم‌نظیر طبیعت ایران شناخته می‌شود.

سنگ‌های این باغ به گونه‌ای قرار گرفته‌اند که گویی دست هنرمندی آن‌ها را چیده است؛ برخی به شکل ستون، برخی به صورت توده‌های سنگی بزرگ و برخی دیگر به شکل سنگ‌های گرد و صاف دیده می‌شوند. این ترکیب سنگ‌ها در دل طبیعت خشک و بیابانی کرمان، جلوه‌ای متفاوت و چشم‌نواز ایجاد کرده است.

باغ سنگ نه تنها محلی برای تفریح و طبیعت‌گردی است، بلکه برای علاقه‌مندان به زمین‌شناسی و عکاسی نیز بسیار جذاب است. بازدید از این منطقه فرصتی است تا با زیبایی‌های طبیعی و ناشناخته کرمان بیشتر آشنا شویم و لحظاتی آرامش‌بخش در دل طبیعت تجربه کنیم. باغ سنگ، نمونه‌ای از هنر طبیعت است که هر گردشگری را مجذوب خود می‌کند.

قلعه سنگ سیرجان یکی از آثار تاریخی و مهم استان کرمان است که در جنوب شرقی شهرستان سیرجان واقع شده است. این قلعه با قدمتی بسیار زیاد، به عنوان ارگ نظامی شهر در گذشته مورد استفاده قرار می‌گرفت و نقش مهمی در حفاظت از منطقه داشته است. قلعه سنگ سیرجان به دلیل ساختار سنگی و محکم خود، توانسته است در برابر گذر زمان مقاومت کند و همچنان به عنوان یک بنای تاریخی ارزشمند شناخته شود. منبر سنگی موجود در این قلعه متعلق به دوره سلطان احمد مظفری از امرای آل مظفر است که بیانگر اهمیت فرهنگی و تاریخی قلعه می‌باشد.

این اثر تاریخی در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۵۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و مورد توجه گردشگران و پژوهشگران قرار دارد. قلعه سنگ علاوه بر اهمیت نظامی، نشان‌دهنده مهارت‌های معماری و مهندسی در دوران گذشته است که با استفاده از مصالح محلی و طراحی خاص ساخته شده است. موقعیت جغرافیایی قلعه در منطقه‌ای کوهستانی و صعب‌العبور باعث شده تا این بنا نقش استراتژیک خود را حفظ کند و به عنوان یک نقطه حفاظتی مهم عمل نماید. امروزه قلعه سنگ سیرجان به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری استان کرمان، محل بازدید علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ ایران است و توجه ویژه‌ای به حفظ و مرمت آن صورت می‌گیرد تا نسل‌های آینده نیز بتوانند از این میراث گران‌بها بهره‌مند شوند.

بادگیر چپقی سیرجان یکی از نمونه‌های منحصربه‌فرد معماری سنتی ایران است که در دوره پهلوی اول ساخته شده و در بلوار دکتر صادقی، کوچه حاج رشید در شهر سیرجان واقع شده است. این بادگیر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۴۶۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید .

بادگیر چپقی به‌عنوان بخشی از خانه مرحوم دکتر سید علی‌اصغر رضوی، پزشک سرشناس سیرجانی، ساخته شده است. معمار این اثر، سید محمد شجاعی، در سفر دریایی خود متوجه تهویه مطلوب استراحتگاه کشتی شد و با الهام از دودکش‌های کشتی، تصمیم به ساخت بادگیری با فرم خاص گرفت که به بادگیر چپقی معروف شد .

ساختار بادگیر چپقی شامل لوله‌های خمیده‌ای است که با شبکه‌های هندسی منظم به یکدیگر متصل شده‌اند و باد را از جهات مختلف به داخل خانه هدایت می‌کنند. این بادگیر با استفاده از آجرهای شش‌ضلعی تزئین شده است که جلوه‌ای زیبا به آن بخشیده است .

بادگیر چپقی نمادی از تلفیق هنر، صنعت و معماری سنتی ایرانی است و به‌عنوان یکی از جاذبه‌های تاریخی سیرجان، مورد توجه گردشگران و پژوهشگران قرار دارد.